عبدالسلام عبد المجيد شاكر-ماموستا لة بةشي جوطرافيا-
كوَليَذي
ئةدةبيات-زانكوَي سةلاحةددين-وةزارةتي خويَندني
بالا و تويَذينةوةي زانستي.
ثسثوري تايبةت-جوطرافياي
ئابووري و ثيشةسازي- نامةي ماستةر-نةوتي عيراق
ضالاكوان لة بواري
سياسةتي نيودةولةتي بة طشتي-روَذهةلاتي ناوةراست بة تايبةت
بنةماكاني (طفتوطؤى) سةركةوتوو
لةبةر طرنطي دانوستان
لةوماوةي دواييدا ض لة بواري ناوخودا لةسةر
ثيَكهيَناني كابينةي هةشتةمي هةريَمي كوردستان
لة نيَوان لايةنة
سياسيةكاني هةريَمي كوردستان لةلايةك و لة نيَوان هةريَم و ناوةند
(بةغدا ) دا لةسةر مةسةلةي بودجة و نةوت و خالة كيَشة لةسةرةكان ،
بةثيَويستم زاني
لة دةرطاي ئةو مةسةلةية بدةم بة هيواي سةركةوتني
بوَ هةريَمي كوردستان و طةشةكردني ثروَسةي ديموكراسي لة ناوضةكةداو
بالكيَشاني ئاشتي لة تةواوي دونيادا دةخوازم .
بوَ هةريَمي كوردستان و طةشةكردني ثروَسةي ديموكراسي لة ناوضةكةداو
بالكيَشاني ئاشتي لة تةواوي دونيادا دةخوازم .
دانوستان بة ماناي طةرانةوة بوَ لوَذيك و ئاخاوتن ديَت لة دةمودودا ،
كة هةمووجوَروشيَوازةكاني ئاخاوتن بةخوَوة دةطريَ ، ض ئةوانةي كوَكن لة بيرورادا ،
ضونكة بة ماناي ثيَداضوونةوة ديَت لة مةسةلةي ئاخاوتن . دانوستان لة دايك
بووي ليَك طةيشتن و هاوسوَزي و ئةزمونةكاني وةكو
هاوريَيةتي و دوَستايةتي و تةبايي ،
بة طوزارشتيَكي تر دانوستان لة نيَوان لايةنةكان دةبيَت
كة ئارةزوي لة يةك طةيشتنيان هةبيَت . ئارةزوي هاوبةش كوَيان دةكاتةوة
بوَ لة يةك طةيشتن و طفتوطوَ كردن ، لةو ضوارضيَوةيةدا ثيَويستة ولامدانةوة
لة نيَوانياندا هةبيَت بة مةبةستي طةيشتن بة يةك رَاو بوَضوون و دةرةنجام ،
ثيَويستة ثرنسيبي هاوبةش لة نيَوان لايةنة ناكوَكةكان هةبيَت ئةوسا
هةلويستةكة يةكلايي دةكريَتةوة ئةطةر هاتو ثريَنسيبةكة جياواز بيَت
ئةوسا دانوستان دةطوريَت بوَ ليَك حالي نةبوون .
هةنديَ جار دانوستان تةنها وشةي بيستراوي سةر زار نية ، بةلكو دةطوَريَ
بوَ ئاماذةي رِوون و زةردةخةنةي جوان و هةستيَكي شاراوة و هةلويَستيَكي
تةندروست و راست ، ثيَمان واية لةبةر ئةو هوَكارانة مةسةلةي دانوستان
بووةتة بابةتيَكي بايةخدار بوَ هةموو كيَشة كاني هةلثةسيَردراوةكان
لة سةردةمي ئيَستاماندا ، ض لةسةر ئاستي كوَمةلطةو ناوخوَيي بيَت يان
لةسةر ئاستي دةرةوة لةطةل شارستاني و روَشنبيرييةكاني تري جيهان .
دانوستان بوَتة داخوازيةك كة مروَظايةتي ناتوانيَت دةستةبةرداري بيَت ،
ئةطةر بيةويَت لة ناكوكي و ململانيَ بةدوور بيَت .
دانوستان ريَبازنامةيةكي
دروستة بوَ بة يةك طةيشتن و ثيَكةوة ذيان و لة يةك
طةيشتن لة نيَو ميللةت و طةلاندا . بةلام زيَدةروَيي لة ئاخاوتن دا بة
شيَوةي ( جدل ) بة ماناي طفتوطوَ و قسةكردني زياد و ثشت بة تواناي
بةلطةهيَنانةوة دةبةستيَت مةبةستي رازيكردنة بوَ تيَطةياندني كةسي
كةمتةرخةم بوَ رووبةرووبونةوةي بابةتةكةو بيانو هيَنانةوة .
طةيشتن لة نيَو ميللةت و طةلاندا . بةلام زيَدةروَيي لة ئاخاوتن دا بة
شيَوةي ( جدل ) بة ماناي طفتوطوَ و قسةكردني زياد و ثشت بة تواناي
بةلطةهيَنانةوة دةبةستيَت مةبةستي رازيكردنة بوَ تيَطةياندني كةسي
كةمتةرخةم بوَ رووبةرووبونةوةي بابةتةكةو بيانو هيَنانةوة .
ئةفلاتوَن دةليَت
: كةسي طفتوطوَكار شارةزاية لة داناني ثرسيارو ولامدانةوةش .
ليَرةدا ئةوة
روون دةبيَتةوة ، دانوستان فراوانترة لة طفتوطوَ ، هةموو طفتوطوَيةك
دانوستانة بةلام هةموو دانوستانيَك تةنها خوَي لة طفتوطوَ نابيَتةوة .
دانوستانة بةلام هةموو دانوستانيَك تةنها خوَي لة طفتوطوَ نابيَتةوة .
داخوازي دانوستان
لة بنةرةتدا لة قورئاني ثيروَزدا هاتووة ، لة زوَر ئايةتدا
خواي طةورة دانوستاني لةطةل خةلقةندةكاني خوَي كردووة ،
لةطةل ثةيامبةراني خوَشي كردووة بة جوَرةها ئاست ،
دانوستاني ثةيامبةران لةطةل ميللةتةكانيان ،
دانوستانةكاني نيَو خةلكةكةش باسكراوة ،
تييداهاتووة " وجادلهم بالتي هي احسن"
خواي طةورة دانوستاني لةطةل خةلقةندةكاني خوَي كردووة ،
لةطةل ثةيامبةراني خوَشي كردووة بة جوَرةها ئاست ،
دانوستاني ثةيامبةران لةطةل ميللةتةكانيان ،
دانوستانةكاني نيَو خةلكةكةش باسكراوة ،
تييداهاتووة " وجادلهم بالتي هي احسن"
بوَمان روون دةبيَتةوة
طرنطي مروَظي دانوستانكار بوَ ئةوةي بتوانيَ ضوَن بطاتة
بيركردنةوةي مروَظي بةرامبةر بة كورترين ريَطا و ثةسةند ترين
شيَواز و بة هيَزترين بةلطة ، طةيشتن بة دلَي خةلك و داخوازيةكانيان
بة حيكمةت و زانايي و دانايي دانوستانكار و طرتنةبةري شيَوازيَكي هيمنانة
ئامانجدار كة بتواني لةسةر ميَزي طفتوطوَ بة شيَوةيةكي ديثلوماسيانة
داخوازيةكانت بخةيتة روو ، بة بيَ دروست كردني كةشتيَكي رق و كينة و
ناضاركردن و شيَوازي هةرةشة ئاميَزانة .
بيركردنةوةي مروَظي بةرامبةر بة كورترين ريَطا و ثةسةند ترين
شيَواز و بة هيَزترين بةلطة ، طةيشتن بة دلَي خةلك و داخوازيةكانيان
بة حيكمةت و زانايي و دانايي دانوستانكار و طرتنةبةري شيَوازيَكي هيمنانة
ئامانجدار كة بتواني لةسةر ميَزي طفتوطوَ بة شيَوةيةكي ديثلوماسيانة
داخوازيةكانت بخةيتة روو ، بة بيَ دروست كردني كةشتيَكي رق و كينة و
ناضاركردن و شيَوازي هةرةشة ئاميَزانة .
هةر وةكو لةسةردةمي
ئةمروَماندا بة داخةوة ئةو شيَوازة طفتوطوَيانة بة
زةقي هةستي ثيَدةكريَت بة تايبةتيش لة لايةن ولاتة تازة
طةشةسةندوةكان و ثةيرةوكرزاني ناوةندي لة روَذهةلاتي ناوةراستدا .
زةقي هةستي ثيَدةكريَت بة تايبةتيش لة لايةن ولاتة تازة
طةشةسةندوةكان و ثةيرةوكرزاني ناوةندي لة روَذهةلاتي ناوةراستدا .
دانوستان دةبيَت
هةست و نةستي و هزري بةرامبةري تيَدا رةضاو
بكريَت و ريَزي تيَدا بيَت ، ثيَويستة لة كاتي داخوازي كردن شيَوازيَكي
ميانرةوانةو نةرم لة دةمةودوودا ثةيرةو بكريَت .
بكريَت و ريَزي تيَدا بيَت ، ثيَويستة لة كاتي داخوازي كردن شيَوازيَكي
ميانرةوانةو نةرم لة دةمةودوودا ثةيرةو بكريَت .
بوَية دانوستان
لةو بنةمايانةوة سةرضاوة دةطريَ كة داواي دادوةري و
ويذدان و رةزامةندي بوون بةو ناكوَكي و جياوازيانة بدريَ كةوا
لة بنةرةتدا سونةتيَكي طةردونية لة دوَزة هاوبةشةكاندا و
بوارةكاني هاوكاري مروَييدا .
ثيَداويستيةكي هةميشةيية بوَ ريَكخستني ريَرِةوي ذيان ،
بوَ ئةوةي دانوستان سةركةوتوو بيَت دةبيَت كةشيَكي طونجاو لةبار بيَتة
كايةوة بوَ خستنة رووي هزرةكان و كيَشة ناكوَكي لةسةرةكان و ضارةسةركردني
خالَة دذ بة يةكةكان بة طيانيَكي ليَبوردةيي و دانوستانكارانة .
ويذدان و رةزامةندي بوون بةو ناكوَكي و جياوازيانة بدريَ كةوا
لة بنةرةتدا سونةتيَكي طةردونية لة دوَزة هاوبةشةكاندا و
بوارةكاني هاوكاري مروَييدا .
ثيَداويستيةكي هةميشةيية بوَ ريَكخستني ريَرِةوي ذيان ،
بوَ ئةوةي دانوستان سةركةوتوو بيَت دةبيَت كةشيَكي طونجاو لةبار بيَتة
كايةوة بوَ خستنة رووي هزرةكان و كيَشة ناكوَكي لةسةرةكان و ضارةسةركردني
خالَة دذ بة يةكةكان بة طيانيَكي ليَبوردةيي و دانوستانكارانة .
لة سستةمي ديكتاتوَريةكاندا
دةبينين هيَنديَ هزري بوَماوةيي و داخرانيَكي
روَشةنطةرانة هةية و دةروازة ناكاتةوة هةر كةسيَك بة ئازادانة طوزارشت
لة دةربرينةكاني بكات و بيروَكةكاني بخاتة روو ، بوَية ئةو سستةمانة
لة خوَيان دةترسن كة كاتي طفتوطوَدا نوشوست بيَنن و دووضاري نسكوَ ببنةوة ،
ضونكة بيركردنةوةي تةسكيان ريَطا نادات جيهاني فرةواني دانوستان
ببينن و ميللةتانيشيان ئاشنابن ،
ضونكة بيروَكةكانيان لةسةر ماف و راستي هةلنةهيَنضراوة و ناتوانن
ريرةوي تاكرِةوي خوَيان دةرباز بكةن .
روَشةنطةرانة هةية و دةروازة ناكاتةوة هةر كةسيَك بة ئازادانة طوزارشت
لة دةربرينةكاني بكات و بيروَكةكاني بخاتة روو ، بوَية ئةو سستةمانة
لة خوَيان دةترسن كة كاتي طفتوطوَدا نوشوست بيَنن و دووضاري نسكوَ ببنةوة ،
ضونكة بيركردنةوةي تةسكيان ريَطا نادات جيهاني فرةواني دانوستان
ببينن و ميللةتانيشيان ئاشنابن ،
ضونكة بيروَكةكانيان لةسةر ماف و راستي هةلنةهيَنضراوة و ناتوانن
ريرةوي تاكرِةوي خوَيان دةرباز بكةن .
بوَ ئةوةي دانوستان
بطاتة ئامانج و سةركةوتوو بيَت ، ثيَويستة ثشت بة
ريَبازيَك ببةستيَ ئةويش شيَواز و ريَطايةكة كة لة ماوةي دا دانوستانةكة ريَك دةخات ،
ياخود هةركيَشةيةك تيَيدا ثيَويستي بة طفتوطوَ و قسة لىسىر كردن هةبيَت
بوَ ئةوةي دياريكراو بيَت تاكو ريَكخستن ريَرةوي ثيَشنياركراو مسوَطةر بيَت .
ريَبازيَك ببةستيَ ئةويش شيَواز و ريَطايةكة كة لة ماوةي دا دانوستانةكة ريَك دةخات ،
ياخود هةركيَشةيةك تيَيدا ثيَويستي بة طفتوطوَ و قسة لىسىر كردن هةبيَت
بوَ ئةوةي دياريكراو بيَت تاكو ريَكخستن ريَرةوي ثيَشنياركراو مسوَطةر بيَت .
ليَرةدا لة ثيَشةنطي ريَبازي دانوستاندا دةبيَ ئةوانةي خوارةوة ثةيرةو بكريَ
1- خوَدامالين و دوور كةوتنةوة لةسةر حوكمي ثيَش وةختة ،
بوَ طةيشتن بة راستي و طةياندني لايةني بةرامبةر بةرةو راستيةكةي دةبيَت ،
مةرج و بنةماكاني دانوستان دابنريَت بوَ ئةوةي زامني سةركةوتن دانوستان بكات .
دانوستان شيَوازيَكي شارستانيانةية بوَ طةيشتن بة راستيةكان و طوَرانكاري كردنة
لة تيروانيني هةلَة و روَيشتن بة ئاراستي تةواوكةري و راستي .
2- يةكساني و
هةماهةنطي و خوَ طونجاندن لة نيَوان لايةنة دانوستانكارةكان ئةو
مةرجةش سةرةكية بوَ كاراكردني دانوستان و سةركةوتني ، ضونكة ئةلتةرناتيظي
لايةنطيري و خوَسةثاندنة ، بوَ ئةوةي كةسيَك لة نيَو دانوستانكاران
خوَي بة نزمي نةبيَنيَت ، ضونكة لة دانوستندا بنةماي بةهيَزترين و لاوازترين
لة ئارادا نية ، كةواتة خوَطونجاندن و يةكساني ريَطةي ريَثيَدراون بوَ بونياتناني
بنةماكاني لة يةك طةيشتن و كرانةوة بة رووي يةكتردا .
مةرجةش سةرةكية بوَ كاراكردني دانوستان و سةركةوتني ، ضونكة ئةلتةرناتيظي
لايةنطيري و خوَسةثاندنة ، بوَ ئةوةي كةسيَك لة نيَو دانوستانكاران
خوَي بة نزمي نةبيَنيَت ، ضونكة لة دانوستندا بنةماي بةهيَزترين و لاوازترين
لة ئارادا نية ، كةواتة خوَطونجاندن و يةكساني ريَطةي ريَثيَدراون بوَ بونياتناني
بنةماكاني لة يةك طةيشتن و كرانةوة بة رووي يةكتردا .
3- ريَزطرتني هاوبةشي وئال و طوَر بةرامبةر يةكتر ، ثيَويستة ريَزطرتني
بةرامبةر لة دانوستان ثيادة بكريَ ، داننان بة جياوازي و ناكوَكي سوننةتيَكي
طةردونية و ثيَداويستيةكي مروَيية ، ئةو ناكوَكية وا لة لايةني
دانوستكاران دةخوازي ريَز لة يةكتر بطرن .
4- دةست نيشان كردني ئامانجةكان و كيَشةكاني دانوستان ، بةبيَ دياريكردني
ئامانج و كيَشةكان دانوستكاران هةر طيز ناطةنة ئةم مةرامانةي كة
خوازيارن بيَتة دي ، ئةطةر ئةوانة نةبن ئةوة طفتوطوَكان لة دةوري بازنيَكي بةتال
دةخوليَتةوةو هيض ئاكاميَكي ئةريَني ليناكةويَتةوة .
5- هةولدان و كوَسشي ثيَويست بوَ خولكاندني كةشتيَكي ئارام بوَ دانوستانكاران
ثيَويستة ، لة ضوارضيَوةي دابين كردني ئاسوَيةكي كراوة بة جوَريَك هةست و
نةستي بةرامبةر نةشيَويَنيَ و هةلويَست و بيروراي نةشياو نةوروذيَنريَت كة
كاريطةري لةسةر هةلضووني بةرامبةر هةبيَت و كةش و هةواي دانوستانةكة
بةرةو بارطة كراوي بروات ، ضونكة كةشي ئارام كاريطةي ئةريَني دةبيَت بوَ
نزيك كردنةوةي بيرورا ناكوَكةكان لة نيَو دانوستانكاراندا .
6- ثيَويستة سةرةتا ئةو خالانة بيَتة باسكردن كة ثيَشتر ريَككةوتنيان لةسةر
كراوة بوَ ئةوةي بواريَكي كراوة برةخسيَنيَت بوَ ضارةسةري خالةكاني دواتر .
7- دادوةري و بابةتطةرايي ، بيَ بووني دادوةري و بابةتطةرايي لة دانوستاندا ،
ئاشتي و طةيشتن بة ريَطا ضارةي سةردةميانة دروست نابيَت هةروةها هاوكاري و
ثردي ثةيوةندي و تيَك طةيشتن بونيات نانريَ بيَ ئةوة لة ذيَر سيَبةري ون بووني
دادوةري و بابةتطةرايي و نةبووني هةلسةنطاندن و ثيَوةر ، ديدطاي ستةمكاران و
حوكمي ثيَش وةختة دةبيَتة ثيَوةري مامةلة كردن لةطةل بةرامبةردا .
دةبيَ كةسي دانوستاكار تواناي زانست و روَشةنبيري فراواني هةبيَت و شارةزايي
لةو دوَسية هةبيَت كة دانوستان لةسةر دةكات و خوَي ثرضةل كردبيَت بة
زانياري بابةتةكة ، ضونكة ريطايةك دةبيَت بوَ زامن كردن و ثاراستني بةذةوةندية
بالاكاني ميللةتةكةي و جوانتر خستنةرووي كيَشةكان و دةرخستني ئامانجةكاني و
طةياندني ثةيام و دةنطي خوَي .دةرخستني راستيةكاني بوَية دانوستانكار مةسةلةيةكي
طرنطة لة دانوستاني سةركةوتوو .
دةكريَ لة ضوارضيَوةي
ئةو خالانةي كة خستمانة روو ، دانوستانيَكي سةركةوتوو
ئامانجدار بيَتةكايةوة تيَيدا ئامانج و مةراميان لة بةرذةوةندي ميللةت بيَت و
كيَشةكان بة شيَوازيَكي سةردةميانة كوَتاييان ثيَبيَت .
ئامانجدار بيَتةكايةوة تيَيدا ئامانج و مةراميان لة بةرذةوةندي ميللةت بيَت و
كيَشةكان بة شيَوازيَكي سةردةميانة كوَتاييان ثيَبيَت .