بنه‌ماكانی (گفتوگۆی) سه‌ركه‌وتوو







عبدالسلام عبد المجيد شاكر-ماموستا لة بةشي جوطرافيا-
كوَليَذي ئةدةبيات-زانكوَي سةلاحةددين-وةزارةتي خويَندني بالا و تويَذينةوةي زانستي.
ثسثوري تايبةت-جوطرافياي ئابووري و ثيشةسازي- نامةي ماستةر-نةوتي عيراق
ضالاكوان لة بواري سياسةتي نيودةولةتي بة طشتي-روَذهةلاتي ناوةراست بة تايبةت













بنةماكاني (طفتوطؤى) سةركةوتوو

لةبةر طرنطي دانوستان لةوماوةي دواييدا ض لة بواري ناوخودا لةسةر
ثيَكهيَناني كابينةي هةشتةمي هةريَمي كوردستان لة نيَوان لايةنة
سياسيةكاني هةريَمي كوردستان لةلايةك و لة نيَوان هةريَم و ناوةند
(بةغدا ) دا لةسةر مةسةلةي بودجة و نةوت و خالة كيَشة لةسةرةكان ،
بةثيَويستم زاني لة دةرطاي ئةو مةسةلةية بدةم بة هيواي سةركةوتني

بوَ هةريَمي كوردستان و طةشةكردني ثروَسةي ديموكراسي لة ناوضةكةداو

بالكيَشاني ئاشتي لة تةواوي دونيادا دةخوازم .

دانوستان بة ماناي طةرانةوة بوَ لوَذيك و ئاخاوتن ديَت لة دةمودودا ،

كة هةمووجوَروشيَوازةكاني ئاخاوتن بةخوَوة دةطريَ ، ض ئةوانةي كوَكن لة بيرورادا ،

ضونكة بة ماناي ثيَداضوونةوة ديَت لة مةسةلةي ئاخاوتن . دانوستان لة دايك

بووي ليَك طةيشتن و هاوسوَزي و ئةزمونةكاني وةكو

هاوريَيةتي و دوَستايةتي و تةبايي ،

بة طوزارشتيَكي تر دانوستان لة نيَوان لايةنةكان دةبيَت

كة ئارةزوي لة يةك طةيشتنيان هةبيَت . ئارةزوي هاوبةش كوَيان دةكاتةوة

بوَ لة يةك طةيشتن و طفتوطوَ كردن ، لةو ضوارضيَوةيةدا ثيَويستة ولامدانةوة

لة نيَوانياندا هةبيَت بة مةبةستي طةيشتن بة يةك رَاو بوَضوون و دةرةنجام ،

ثيَويستة ثرنسيبي هاوبةش لة نيَوان لايةنة ناكوَكةكان هةبيَت ئةوسا

هةلويستةكة يةكلايي دةكريَتةوة ئةطةر هاتو ثريَنسيبةكة جياواز بيَت

ئةوسا دانوستان دةطوريَت بوَ ليَك حالي نةبوون .

هةنديَ جار دانوستان تةنها وشةي بيستراوي سةر زار نية ، بةلكو دةطوَريَ

بوَ ئاماذةي رِوون و زةردةخةنةي جوان و هةستيَكي شاراوة و هةلويَستيَكي

تةندروست و راست ، ثيَمان واية لةبةر ئةو هوَكارانة مةسةلةي دانوستان

بووةتة بابةتيَكي بايةخدار بوَ هةموو كيَشة كاني هةلثةسيَردراوةكان

لة سةردةمي ئيَستاماندا ، ض لةسةر ئاستي كوَمةلطةو ناوخوَيي بيَت يان

لةسةر ئاستي دةرةوة لةطةل شارستاني و روَشنبيرييةكاني تري جيهان .

دانوستان بوَتة داخوازيةك كة مروَظايةتي ناتوانيَت دةستةبةرداري بيَت ،

ئةطةر بيةويَت لة ناكوكي و ململانيَ بةدوور بيَت .
دانوستان ريَبازنامةيةكي دروستة بوَ بة يةك طةيشتن و ثيَكةوة ذيان و لة يةك

طةيشتن لة نيَو ميللةت و طةلاندا . بةلام زيَدةروَيي لة ئاخاوتن دا بة

شيَوةي ( جدل ) بة ماناي طفتوطوَ و قسةكردني زياد و ثشت بة تواناي

بةلطةهيَنانةوة دةبةستيَت مةبةستي رازيكردنة بوَ تيَطةياندني كةسي

كةمتةرخةم بوَ رووبةرووبونةوةي بابةتةكةو بيانو هيَنانةوة .
ئةفلاتوَن دةليَت : كةسي طفتوطوَكار شارةزاية لة داناني ثرسيارو ولامدانةوةش .
ليَرةدا ئةوة روون دةبيَتةوة ، دانوستان فراوانترة لة طفتوطوَ ، هةموو طفتوطوَيةك

دانوستانة بةلام هةموو دانوستانيَك تةنها خوَي لة طفتوطوَ نابيَتةوة .
داخوازي دانوستان لة بنةرةتدا لة قورئاني ثيروَزدا هاتووة ، لة زوَر ئايةتدا

خواي طةورة دانوستاني لةطةل خةلقةندةكاني خوَي كردووة ،

لةطةل ثةيامبةراني خوَشي كردووة بة جوَرةها ئاست ،

دانوستاني ثةيامبةران لةطةل ميللةتةكانيان ،

دانوستانةكاني نيَو خةلكةكةش باسكراوة ،

تييداهاتووة " وجادلهم بالتي هي احسن"
بوَمان روون دةبيَتةوة طرنطي مروَظي دانوستانكار بوَ ئةوةي بتوانيَ ضوَن بطاتة

بيركردنةوةي مروَظي بةرامبةر بة كورترين ريَطا و ثةسةند ترين

شيَواز و بة هيَزترين بةلطة ، طةيشتن بة دلَي خةلك و داخوازيةكانيان

بة حيكمةت و زانايي و دانايي دانوستانكار و طرتنةبةري شيَوازيَكي هيمنانة

ئامانجدار كة بتواني لةسةر ميَزي طفتوطوَ بة شيَوةيةكي ديثلوماسيانة

داخوازيةكانت بخةيتة روو ، بة بيَ دروست كردني كةشتيَكي رق و كينة و

ناضاركردن و شيَوازي هةرةشة ئاميَزانة .
هةر وةكو لةسةردةمي ئةمروَماندا بة داخةوة ئةو شيَوازة طفتوطوَيانة بة

زةقي هةستي ثيَدةكريَت بة تايبةتيش لة لايةن ولاتة تازة

طةشةسةندوةكان و ثةيرةوكرزاني ناوةندي لة روَذهةلاتي ناوةراستدا .
دانوستان دةبيَت هةست و نةستي و هزري بةرامبةري تيَدا رةضاو

بكريَت و ريَزي تيَدا بيَت ، ثيَويستة لة كاتي داخوازي كردن شيَوازيَكي

ميانرةوانةو نةرم لة دةمةودوودا ثةيرةو بكريَت .
بوَية دانوستان لةو بنةمايانةوة سةرضاوة دةطريَ كة داواي دادوةري و

ويذدان و رةزامةندي بوون بةو ناكوَكي و جياوازيانة بدريَ كةوا

لة بنةرةتدا سونةتيَكي طةردونية لة دوَزة هاوبةشةكاندا و

بوارةكاني هاوكاري مروَييدا .

ثيَداويستيةكي هةميشةيية بوَ ريَكخستني ريَرِةوي ذيان ،

بوَ ئةوةي دانوستان سةركةوتوو بيَت دةبيَت كةشيَكي طونجاو لةبار بيَتة 

كايةوة بوَ خستنة رووي هزرةكان و كيَشة ناكوَكي لةسةرةكان و ضارةسةركردني

خالَة دذ بة يةكةكان بة طيانيَكي ليَبوردةيي و دانوستانكارانة .
لة سستةمي ديكتاتوَريةكاندا دةبينين هيَنديَ هزري بوَماوةيي و داخرانيَكي

روَشةنطةرانة هةية و دةروازة ناكاتةوة هةر كةسيَك بة ئازادانة طوزارشت

لة دةربرينةكاني بكات و بيروَكةكاني بخاتة روو ، بوَية ئةو سستةمانة

لة خوَيان دةترسن كة كاتي طفتوطوَدا نوشوست بيَنن و دووضاري نسكوَ ببنةوة ،

ضونكة بيركردنةوةي تةسكيان ريَطا نادات جيهاني فرةواني دانوستان

ببينن و ميللةتانيشيان ئاشنابن ،

ضونكة بيروَكةكانيان لةسةر ماف و راستي هةلنةهيَنضراوة و ناتوانن 

ريرةوي تاكرِةوي خوَيان دةرباز بكةن .
بوَ ئةوةي دانوستان بطاتة ئامانج و سةركةوتوو بيَت ، ثيَويستة ثشت بة

ريَبازيَك ببةستيَ ئةويش شيَواز و ريَطايةكة كة لة ماوةي دا دانوستانةكة ريَك دةخات ،

ياخود هةركيَشةيةك تيَيدا ثيَويستي بة طفتوطوَ و قسة لىسىر كردن هةبيَت

بوَ ئةوةي دياريكراو بيَت تاكو ريَكخستن ريَرةوي ثيَشنياركراو مسوَطةر بيَت .

ليَرةدا لة ثيَشةنطي ريَبازي دانوستاندا دةبيَ ئةوانةي خوارةوة ثةيرةو بكريَ

1- خوَدامالين و دوور كةوتنةوة لةسةر حوكمي ثيَش وةختة ،

 بوَ طةيشتن بة راستي و طةياندني لايةني بةرامبةر بةرةو راستيةكةي دةبيَت ،

مةرج و بنةماكاني دانوستان دابنريَت بوَ ئةوةي زامني سةركةوتن دانوستان بكات .

دانوستان شيَوازيَكي شارستانيانةية بوَ طةيشتن بة راستيةكان و طوَرانكاري كردنة

لة تيروانيني هةلَة و روَيشتن بة ئاراستي تةواوكةري و راستي .
2- يةكساني و هةماهةنطي و خوَ طونجاندن لة نيَوان لايةنة دانوستانكارةكان ئةو

مةرجةش سةرةكية بوَ كاراكردني دانوستان و سةركةوتني ، ضونكة ئةلتةرناتيظي

لايةنطيري و خوَسةثاندنة ، بوَ ئةوةي كةسيَك لة نيَو دانوستانكاران

خوَي بة نزمي نةبيَنيَت ، ضونكة لة دانوستندا بنةماي بةهيَزترين و لاوازترين

لة ئارادا نية ، كةواتة خوَطونجاندن و يةكساني ريَطةي ريَثيَدراون بوَ بونياتناني

بنةماكاني لة يةك طةيشتن و كرانةوة بة رووي يةكتردا .

3- ريَزطرتني هاوبةشي وئال و طوَر بةرامبةر يةكتر ، ثيَويستة ريَزطرتني

بةرامبةر لة دانوستان ثيادة بكريَ ، داننان بة جياوازي و ناكوَكي سوننةتيَكي

طةردونية و ثيَداويستيةكي مروَيية ، ئةو ناكوَكية وا لة لايةني 

دانوستكاران دةخوازي ريَز لة يةكتر بطرن .

4- دةست نيشان كردني ئامانجةكان و كيَشةكاني دانوستان ، بةبيَ دياريكردني

ئامانج و كيَشةكان دانوستكاران هةر طيز ناطةنة ئةم مةرامانةي كة

خوازيارن بيَتة دي ، ئةطةر ئةوانة نةبن ئةوة طفتوطوَكان لة دةوري بازنيَكي بةتال

دةخوليَتةوةو هيض ئاكاميَكي ئةريَني ليناكةويَتةوة .

5- هةولدان و كوَسشي ثيَويست بوَ خولكاندني كةشتيَكي ئارام بوَ دانوستانكاران

ثيَويستة ، لة ضوارضيَوةي دابين كردني ئاسوَيةكي كراوة بة جوَريَك هةست و

نةستي بةرامبةر نةشيَويَنيَ و هةلويَست و بيروراي نةشياو نةوروذيَنريَت كة

كاريطةري لةسةر هةلضووني بةرامبةر هةبيَت و كةش و هةواي دانوستانةكة

بةرةو بارطة كراوي بروات ، ضونكة كةشي ئارام كاريطةي ئةريَني دةبيَت بوَ

نزيك كردنةوةي بيرورا ناكوَكةكان لة نيَو دانوستانكاراندا .

6- ثيَويستة سةرةتا ئةو خالانة بيَتة باسكردن كة ثيَشتر ريَككةوتنيان لةسةر

كراوة بوَ ئةوةي بواريَكي كراوة برةخسيَنيَت بوَ ضارةسةري خالةكاني دواتر .

7- دادوةري و بابةتطةرايي ، بيَ بووني دادوةري و بابةتطةرايي لة دانوستاندا ،

ئاشتي و طةيشتن بة ريَطا ضارةي سةردةميانة دروست نابيَت هةروةها هاوكاري و

ثردي ثةيوةندي و تيَك طةيشتن بونيات نانريَ بيَ ئةوة لة ذيَر سيَبةري ون بووني

دادوةري و بابةتطةرايي و نةبووني هةلسةنطاندن و ثيَوةر ، ديدطاي ستةمكاران و

حوكمي ثيَش وةختة دةبيَتة ثيَوةري مامةلة كردن لةطةل بةرامبةردا .

دةبيَ كةسي دانوستاكار تواناي زانست و روَشةنبيري فراواني هةبيَت و شارةزايي

لةو دوَسية هةبيَت كة دانوستان لةسةر دةكات و خوَي ثرضةل كردبيَت بة

زانياري بابةتةكة ، ضونكة ريطايةك دةبيَت بوَ زامن كردن و ثاراستني بةذةوةندية

بالاكاني ميللةتةكةي و جوانتر خستنةرووي كيَشةكان و دةرخستني ئامانجةكاني و

طةياندني ثةيام و دةنطي خوَي .دةرخستني راستيةكاني بوَية دانوستانكار مةسةلةيةكي

طرنطة لة دانوستاني سةركةوتوو .
دةكريَ لة ضوارضيَوةي ئةو خالانةي كة خستمانة روو ، دانوستانيَكي سةركةوتوو

ئامانجدار بيَتةكايةوة تيَيدا ئامانج و مةراميان لة بةرذةوةندي ميللةت بيَت و

كيَشةكان بة شيَوازيَكي سةردةميانة كوَتاييان ثيَبيَت .