په‌يوه‌نديه‌ ئابووريه‌كانی نێوان عێراق و ئێران








عبدالسلام عبد المجيد شاكر-ماموستا لة بةشي جوطرافيا-كوَليَذي ئةدةبيات
-زانكوَي سةلاحةددين-وةزارةتي خويَندني بالا و تويَذينةوةي زانستي.
ثسثوري تايبةت-جوطرافياي ئابووري و ثيشةسازي- نامةي ماستةر-نةوتي عيراق
ضالاكوان لة بواري سياسةتي نيودةولةتي بة طشتي-روَذهةلاتي ناوةراست بة تايبةت







ثةيوةندية ئابووريةكاني نيَوان عيَراق و ئيَران

عيَراق و ئيَران سنوري هاوبةش كوَيان دةكاتةوة كوَي دريَذي سنوري وشكاني عيَراق
3631 كم ة لةو دريَذيةدا 1458 كم هاوسنورة لةطةل ئيَراندا .
هةروةها ضةند دةروازةيةكي سنوري طرنط لةطةل ئيَراندا هةية وةكو (الشلامجة) ،
(المنزرية) ، (الشيب) ، (الزرباتية) ، حاجي ئوَمةران ، باشماغ و ثةرويزخان .
ئةم دةروازانة كاريطةري طرنطي هةية بوَ طواستنةوةو هيَنان و بردني كالَاكان لة
نيَوان ئةم دوو ولَاتةدا ، عيَراق بريَكي زوَر لة كةرةستةكاني خوَراكي لة قوتونراو
و خواردنةوة طازيةكان و طوَشت و رووني رووةكي وشيرةمةني هةروةها كةرةستةكاني
ناومال و ئاميَرة كارةباييةكان و هةروةها بريَكي زوَر لة هاوردةكردني ئوَتوَمبيلةكاني
ئيَراني بوَ ناوةوةي عيَراق بة تايبةتي ناوةراست و باشور .
طرنكترين ئةو دةروازة سنوريانةش (زرباتية)ية كة دةكةويَتة سنوري ثاريَزطاي واست ،

كة روَلي خوَي دةبيَنيَ لة هاتنة ذوورةوةي هةزارةها بارهةلطر بوَ ناوةوةي عيَراق ،

ئةوةش رةنطدانةوةي بةهيَزي ئابووريةكةي نيشان دةدات لة نيَوان ئةو دوو ولَاتة هاوسيَيةدا .

ثةيوةندية ئابوريةكاني نيَوان عيَراق و ئيَران ، دواي روخاني رذيَمي ثيَشو طةيشتوَتة

بةرزترين ئاست ، ئايندةي ثةيوةندية ئابوريةكاني نيَوان ئةو دوو ولَاتة تةنها لةسةر

ئاستي هاوردة و هةناردة كردن نية ، بةلكو ئاراستةكةي بةرةو بةشداري كردني كاراي

دةستةكاني وةبةرهيَنان و سود وةرطرتن لة شارةزايي و ثسثوَري ئيَرانيةكان وةرطيراوة

بة تايبةت لة بواري كشتوكال و ثيشةسازي و نةوتي هةروةها وةبةرهيَنان لة

بونياتناني و ثيَشخستني ذيَرخاني ئابووري .
ئيَران جارجارة ثيشةنطاي نيَودةولةتي دةكاتةوة يان ميوانداري دةكات عيَراقيش بةشداري

لةو ثيَشةنطايانة دةكات ، بوَ شارةزا بوون سةبارةت بة دوايين ثروَذةي كة ئيَران

ثيَكةيشتووة لة ثيَشكةوتن لةسةر ئاستي كشتوكال و ثيشةسازيدا و بوارةكاني تريش ،

هةروةها ريَكخستني جولةي وةبةرهيَنان و ئابووري ئاسانكاري ضالاكي بازرطانان و

ثياواني كار لة هةردوو ولَاتدا .
ثيَش نيساني 2003 قةبارةي ئالوطوَركاري لة نيَو ئةو دوو ولَاتةدا نزيكةي

7 مليار دوَلار دةخةمليَنرا ، بةلام لةطةل كوَتايي 2013 طةيشتة 13 مليار دوَلار ،

ئيَران ضاوي لةوةية برِةكة لة سالي 2017 بطاتة 20 مليار دوَلار، وةكو ديارة ئةو

زياد بوونة بةهوَي وةبةرهيَنان دةبيَت لة دةستةي كارةبا و طازدا ، ئيَران بري 25 مليار

مةتري سيَجا لة غاز هةناردةي عيَراق دةكات و عيَراقيش وزةي كارةباي لة ئيَران بة برِي

400 ميَطاوات وةردةطريَت ، لة ريَطةي سيَ هيَلةوة ئةوانيش هيَلي كرمانشاة- ديالى و هيَلي

سةربيل زةهاب-خانةقين و هيَلي عةبادان-بةسرة دةبيَت .

هوَكاري بةرزبونةوةي ئال و طوَري بازرطاني لةطةل ئيَران دةطةريَتةوة بوَ ئارةزوي بازرطاناني

عيَراق بوَ هاوردةكردني كالا جياوازة ئيَرانيةكان ، بة هوَي ركابةري نرخةكان و ئاساني

طواستنةوة و ريَطاكاني هاتنة ذورةوةي بوَ عيَراق . بة تايبةت لة سالاني دواي 2003 وة ،

لةطةل ئاساني ثةيوةندي ئابووري نيَوانيان ، بةهوَي ئاساني طواستنةوةو جوَري كالَاكان .

بوَية ئاسايية برِي ئال و طوَري بازرطانيةكان رووةو زياد بووبيَت لةطةل ئيَراندا .

ئيَمة وةكو هةريَمي كوردستان ئارةزومةندين و بةدواي ريَطةضارةيةك دةطةريَين بوَ ثةرةثيَداني

ثةيوةندية ئابوورية هاوبةشةكانمان لةطةل ئيَراندا ، هةروةها ثةيوةندي و ثرسة

سياسيةكانمان كة جيَطة بايةخداني هاوبةشمانة لةطةل ئيَران و هةروةها ريَطاي

بةديَهيَناني ثةرةسةندني ئابووري و طةشتياري لةطةل ئيَراندا هةروةها سورين لةسةر

هةماهةنطي زياتر بوَ ثتةوكردني ثةيوةندي دوَستانة و فراوانتركردني هاوكاري

هاوبةشي نيَوانمان ، بة جوَريَك خزمةتي بةرذةوةندي هةروولامان بكات .
هةروةها هةول بة دةستهيَناني هاوسةنطي سياسي و ئابووري لةطةل ولَاتة دراوسيَكاني

عيَراق دروست بكةين و خزمةتي طةشةسةندني ئابووري بكات لة تةواوي ناوضةكةدا ،

بة تايبةت راطرتني ئةو هاوكيَشةية لة نيَوان توركيا و ئيراندا .